Paragraaf 10. Samenwerkingsverbanden

De provincie werkt in toenemende mate met een grote verscheidenheid aan partners op allerlei gebieden en onderwerpen samen. Als het gaat om (gebiedsgerichte) samenwerking  onderscheiden we hierbij drie vormen:

• Vanuit het gebied: er is een langjarige samenwerkingsstructuur in een gebied waarvan de betrokken (overheids)partijen voldoende en voldoende regelmatig met elkaar te maken hebben om zo’n vaste structuur lonend te maken. De gemeenschappelijkheid en de gezamenlijke opgaven in het gebied vormen daarmee de basis voor een (uitvoerings)programma of gebiedsagenda.
• Vanuit de thematiek: deze samenwerking komt voort uit het belang gezamenlijk specifieke thema’s aan te pakken (bijvoorbeeld verzilting, veenweide, economische ontwikkelagenda’s). Vaak overlappen die thema’s meerdere gebieden, waarbij wordt gewerkt met een vaste samenwerkingsstructuur.
• Vanuit de maatschappij: de laatste jaren komen in toenemende mate maatschappelijke initiatieven op. Vaak spelen die zich af in een specifiek geografisch gebied. Daarbij aansluiten als overheid leidt tot een vorm van gebiedsgerichte samenwerking.

Hieronder worden een aantal vormen van samenwerken vermeld.

De afgelopen jaren wordt de bestuurlijke regionale samenwerking in toenemende mate vorm gegeven door het aanvragen en uitvoeren van Regio Deals. De Regio Deals vormen hierbij de motor voor de samenwerking in het betreffende gebied. 

Onderstaand wordt nader ingezoomd op de Regionale Samenwerking in Noordoost, Zuidoost, Noordwest, Zuidwest en de Waddeneilanden.

Regio Noordoost-Fryslân
In de regio Noordoost Fryslân participeert de provincie in de Regio Deal Noordoost- Fryslân (Versnellingsagenda en Holwerd aan Zee) die na 2024 wordt afgerond. Met de Versnellingsagenda is ingezet op het versterken van de relatie tussen onderwijs en arbeidsmarkt, het versterken van innovatie en de doorontwikkeling van de publiek-private regionale samenwerking (overheid, onderwijs, ondernemers en inwoners). Hiermee is een bijdrage geleverd aan een economisch vitale regio. Holwerd aan  Zee heeft als doel om de leefbaarheid en werkgelegenheid in Holwerd en omgeving te behouden en te versterken. Om dit te bereiken wordt ingezet op het uitwerken van een natuurvariant van het project.

Op 27 november 2024 is door PS besloten om de actieve deelname aan het project Holwerd aan Zee te beëindigen. PS heeft met dit besluit GS de opdracht gegeven om de resterende  € 5,1 miljoen uit de Regio Deal Noordoost-Fryslân en Holwerd aan Zee en de daaraan gekoppelde resterende € 9 miljoen aan provinciale cofinanciering:
a. beschikbaar te houden voor deze Regio Deal;
b. in overleg te gaan met de betreffende Regiodealpartners;
Op basis hiervan wordt een PS voorstel verwacht dat uiterlijk in het derde kwartaal van 2025 aan PS voorgelegd dient te worden.

Aanvullend op de Regio Deal is in 2022 de samenwerkingsagenda ANNO III (Agenda Netwerk Noordoost) vastgesteld met als belangrijkste opdracht om de regio in 2040 te laten uitgroeien tot de topregio van Noord-Nederland voor wat betreft wonen, werken en recreëren. De uitvoering van de Agenda is een samenwerking tussen provincie, wetterskip, vier gemeenten, kennisinstellingen en ondernemers uit de regio. In 2024 is gestart met de herijking van de samenwerkingsagenda om deze kleiner en meer op resultaten gericht te maken.

Tot slot kan worden vermeld dat de Regio samen met provincie, wetterskip en vier gemeenten, met succes, een aanvraag heeft ingediend voor een nieuwe Regio Deal.

Regio Zuidoost-Fryslân
De Regio Deal Zuidoost-Friesland zet in op een leefbaar platteland, vitale kernen en een veerkrachtig landschap door aandacht te besteden aan biodiversiteit en het versterken van de landschaps- en waterstructuren. Tevens wordt ingezet op circulaire economie, recreatie en toerisme en projecten vanuit de Mienskip. Deze Regio Deal is in 2024 met een jaar verlengd en loopt nu tot 1 oktober 2025 en bevindt zich dus in de afrondende fase. Begin 2024 heeft het Regiobestuur besloten om geen aanvraag te doen voor de laatste tranche van de Rijksregeling voor Regio Deals. De regionale samenwerking wordt voortgezet in het kader van Elke regio telt!/Nationaal Programma Vitale Regio's.

Regio Noordwest-Fryslân
In 2023 heeft het kabinet een positief besluit genomen op de aanvraag Regio Deal Noardwest-Fryslân, waarbij de regio maximaal een bedrag van € 20 miljoen rijksbijdrage toegekend heeft gekregen. Samen met de regionale bijdrage van gemeenten Waadhoeke, Leeuwarden, Harlingen, wetterskip Fryslân en provincie Fryslân is de totale omvang van deze Regiodeal € 40 miljoen. De drie programmalijnen (Vitalere economie, Kwaliteit van leven en Natuurlijk in balans) zijn in de eerste helft van 2024 uitgewerkt tot een Convenant en Programmaplan, waarin per programmalijn is uitgeschreven hoe de doelen per programmalijn gerealiseerd gaan worden en welke middelen daarvoor noodzakelijk zijn. In de eerste helft van 2025 zullen per programmalijn concrete plannen van aanpak opgesteld en vastgesteld worden, waarbij ook de volksvertegenwoordigingen worden betrokken. De cofinanciering vanuit de provincie gebeurt in beginsel uit bestaande budgetten. Er is/wordt een lumpsum bijdrage beschikbaar gesteld naast het zoeken naar cofinanciering door koppeling met bestaande budgetten. Inmiddels zijn de eerste projectvoorstellen goedgekeurd. De Regio Deal heeft een looptijd van vier jaar (2024-2027) met een mogelijkheid voor verlenging van één jaar.

Regio Zuidwest-Fryslân
De regionale samenwerking in de regio Zuidwest-Fryslân wordt vormgegeven via de Gebiedsagenda Súdwesthoeke. Het doel is om opgaven en projecten die bijdragen aan een sterke regio samen met alle partners zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Het gaat hierbij niet alleen om overheidsprojecten, maar ook om grote maatschappelijke initiatieven die door burgers en organisaties worden aangedragen. De belangrijkste thema’s van de Gebiedsagenda Súdwesthoeke zijn: Regio Deal, LEADER, Nationaal Landschap en de Friese IJsselmeerkust.

De partners in de regio hebben in 2024 samengewerkt aan het opstellen van een Convenant en Programmaplan/Programmabegroting nadat het Rijk begin van het jaar het besluit heeft genomen een Regio Deal te willen sluiten van in totaal € 35 miljoen. Vanaf 2025 start de uitvoeringsfase waarin de plannen/projecten ten behoeve van het versterken van de Brede Welvaart in de regio Zuidwest in een periode van ten hoogste vijf jaar worden uitgevoerd. 

Er is/wordt een lumpsum bijdrage beschikbaar gesteld naast het zoeken naar cofinanciering door koppeling met bestaande budgetten.  

Regio Waddeneilanden
In 2023 heeft het kabinet een positief besluit genomen op de aanvraag Regio Deal van de Friese Waddeneilanden en de provincies Fryslân en Noord-Holland (Texel), waarbij de regio maximaal een bedrag van € 15,5 miljoen krijgt toegekend. De opgaven en ambities zijn verdeeld over vijf programmalijnen, te weten: goed wonen & leven, toekomstbestendig ondernemen & ontwikkelen, optimaal bereikbaar & verbonden, duurzame energie en circulaire economie. De cofinanciering vanuit de provincie gebeurt in beginsel uit bestaande budgetten die gekoppeld zijn aan de opgaven die in de Regio Deal aanvraag zijn gedefinieerd. Er is/wordt een lumpsum bijdrage beschikbaar gesteld naast het zoeken naar cofinanciering door koppeling met bestaande budgetten. 

De looptijd van de Regio Deal is 2023 – 2027.

Waddengebied
Voor wat betreft het Waddengebied (Waddeneilanden, Waddenzee en Waddenkust) werken we samen met Rijk, regionale overheden en stakeholders in één governance. Hierbij vormen de Agenda voor het Waddengebied 2050  en het bijbehorende Uitvoeringsprogramma Waddengebied 2021-2026 het vertrekpunt. Verder geven we samen met de provincies Noord-Holland en Groningen uitvoering aan het Waddenfonds en het gezamenlijke Investeringskader Waddengebied 2016-2026 (IKW). Zie ook Programma 1, beleidsveld 1.5, Bestuurlijke samenwerking voor een toelichting op het Waddenfonds. Voor realisatie van het Investeringskader Waddengebied werken we samen in een daarvoor ingestelde interprovinciale programmaorganisatie IKW.

Initiatieven vanuit de Mienskip weten de provincie steeds vaker te vinden.  De beleidsbrief ‘grote integrale maatschappelijke initiatieven’ van 16 september 2020 geeft richting aan hoe we als provincie omgaan met majeure maatschappelijke initiatieven, zoals Holwerd aan Zee  (onderdeel van de Regio Deal Noordoost-Fryslân) en de gebiedspilot Tsjûkemar. In 2025 wordt de beleidsbrief geëvalueerd.  

LEADER is een Europees subsidieprogramma gericht op de sociaaleconomische ontwikkeling van het platteland en is één van de niet grondgebonden instrumenten van het GLB-NSP (zie ook Programma 3, beleidsveld 2, Landbouw).  Door middel van een 'bottom-up'-aanpak geven we samen met bestuurlijke partners en private partijen vorm aan het LEADER-programma. Het nieuwe LEADER-programma loopt van 2023-2027 in drie gebieden, te weten Noordwest-, Zuidwest- en Zuidoost-Fryslân.

In 2024 kregen initiatiefnemers via twee openstellingsperiodes de mogelijkheid om subsidie aan te vragen (maximaal 50% van de totale subsidiabele kosten met een minimum van € 50.000,- en een maximum van € 124.000,- per project). 

In de drie regio's zijn 47 aanvragen ingediend, waarvan 20 projecten een LEADER-subsidie hebben gekregen. In totaal is voor € 2.189.974,- subsidie toegekend. De totale projectinvesteringen van de gehonoreerde projecten, inclusief private investeringen en overheidsbijdragen, bedragen € 15.818.683. De niet-gehonoreerde aanvragen voldeden wel aan alle voorwaarden maar kwamen niet voor subsidie in aanmerking omdat het subsidieplafond was bereikt. 

De Friese Aanpak is opgericht om de samenwerking tussen Friese overheden te stimuleren en faciliteren zonder institutie maar via een netwerksamenwerking, waarbij elke deelnemer autonoom blijft in het benutten van de gezamenlijk tot stand gekomen bouwstenen. Samenwerking tussen overheden is vandaag de dag van groot belang, gezien de diverse complexe en maatschappelijke uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd. Denk aan de klimaatdoelen, de energietransitie en de inrichting van het landelijk gebied. Overheden krijgen steeds meer gedeelde verantwoordelijkheden. Samenwerken loont doordat er o.a. kennis kan worden uitgewisseld en er schaalvoordelen kunnen worden benut. Samenwerken zien we daarbij als middel. De Friese Aanpak heeft als doel om op diverse onderwerpen het functioneren van en tussen Friese overheden te verbeteren door bundeling van ambtelijke kennis en strategische denk- en ontwikkelkracht. Deze onderwerpen kunnen variëren, afhankelijk van de politieke prioriteiten en belangen van de betrokken partners. In de basis gaat het om het aanpakken van uitdagingen die alle, of een groot deel, van de samenwerkende partijen hebben. 
Het jaar 2024 heeft (net als in 2023) vooral in het teken gestaan van de implementatie van de omgevingswet. Hiervoor heeft De Friese Aanpak een tweejarenplan gemaakt, waarbij de provincie ook weer een bijdrage levert aan deze samenwerking.

De bestuurlijke overleggen tussen de provincie Fryslân, wetterskip Fryslân, Vereniging van Friese Gemeenten (VFG) en de gemeente Leeuwarden ter bevordering van de Friese samenwerking van overheden zijn ook in 2024 voortgezet. Naast het afstemmen van actuele zaken en het bevorderen van ‘horizontaal besturen’, werden ook de laatste ontwikkelingen besproken wat betreft bestuurlijke samenwerking evenals samenwerking in bedrijfsvoering. Op 21 oktober 2024 heeft de provincie samen met het wetterskip, de VFG en de gemeente Leeuwarden wederom de Friese Bestuurdersdag georganiseerd, waarbij de ruimtelijke puzzel in Fryslân als thema centraal stond.

Dit betreft de samenwerkingsagenda met de gemeente Leeuwarden.  Gemeente en Provinsje bundelen de krachten richting 2030 waarin een aantal majeure opgaven leidend zijn: o.a. Spoorzone, Kennisinfrastructuur, Culturele infrastructuur, digitalisering en bedrijfsvoering.