Programma 3: Natuur en Landbouw

Wat hebben we gezien?

Terug naar navigatie - Wat hebben we gezien?

Landbouw
Fryslân is de landbouwprovincie van Nederland. De Friese landbouw heeft een sterk grondgebonden karakter. Overal is de sterke verbinding van de landbouw met Fryslân zichtbaar. Dat willen wij behouden en volop benutten. De provincie Fryslân streeft naar een toekomstbestendige landbouw waarbij  landbouw en natuur elkaar kunnen en moeten versterken.
Het ondernemerschap en vakmanschap van de landbouwsector staan centraal. De Friese landbouw produceert goed en veilig voedsel van een kwaliteit die wereldwijd wordt gewaardeerd. Het verlies van voedingsstoffen wordt verder beperkt en er wordt ingezet op een betere bodem-voedsel-mestkringloop. Wij streven naar een goede bodemkwaliteit en vruchtbare landbouwgronden. Landbouwgrond behouden wij zoveel mogelijk voor de sector. 

Natuur
Fryslân kenmerkt zich door prachtige natuur en een gevarieerd landschap. Tegelijkertijd zien we dat de biodiversiteit onder druk staat. Naast het duurzame behoud en beheer van natuurgebieden is daarom een grote inzet nodig op natuurherstelmaatregelen. Daarnaast is er blijvend aandacht nodig voor het herstel en bevorderen van de biodiversiteit waaraan iedereen een bijdrage levert. Fryslân is een provincie waar het fijn wonen, werken en leven is en dat willen we minimaal behouden of versterken. 

De Vogel- en Habitatrichtlijn stelt dat we soorten in stand houden. Daarnaast willen we als provincie de schade beperken van overlast gevende soorten. Zo willen we met gerichte maatregelen soorten behouden en in aantallen laten toenemen zoals de weidevogels. Aan de andere kant zien we dat de ganzenpopulatie dermate groeit, dat gericht aandacht voor het beperken van schade nodig is. Hierbij zal er ook aandacht zijn voor Predatiebeheer. Het is daarbij altijd zoeken naar balans in de diverse belangen in relatie tot de wettelijke mogelijkheden c.q. beperkingen. 

Programma Stikstof
Voor programma Stikstof zetten we in op:

  • Het duurzaam reduceren van de stikstofdepositie in de 11 stikstofgevoelige N2000 gebieden.
  • Het realiseren van een robuuste en veerkrachtige natuur in de 11 stikstofgevoelige N2000 gebieden.

Vastgestelde beleidsnotities

Terug naar navigatie - Vastgestelde beleidsnotities

Verbonden partijen

Terug naar navigatie - Verbonden partijen

Er zijn geen verbonden partijen. Er wordt wel veel samengewerkt met allerlei betrokken (maatschappelijke) partijen in het landelijk gebied, zoals bijvoorbeeld Natuer mei de Mienskip.

Wat wilden we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat wilden we bereiken?

Doelstellingen programma 3

Terug naar navigatie - Doelstellingen programma 3

Als landbouwprovincie  van Nederland zijn wij trots op ons landelijk gebied met het eigen Friese karakter. Dat Friese karakter is ook terug te vinden in ons landschap,  de leefbaarheid en onze prachtige natuur.  Om te zorgen voor een toekomstbestendige landbouw enerzijds en een rijke natuur anderzijds, zetten wij ons ervoor in dat landbouw en natuur elkaar beter zullen versterken.

De Friese ruimte heeft veel kwaliteiten die we willen behouden en versterken. Dat moet op een slimme manier gebeuren: niet door verandering tegen te houden maar door gewenste nieuwe ontwikkelingen te laten aansluiten bij bestaande kwaliteiten. Om deze kwaliteiten op orde te hebben en te houden, voeren we onze wettelijke taken uit en nemen we de verantwoordelijkheid die we als provincie hebben. Voor de bestaande kwaliteit zien we een aantal doelstellingen, waaronder een duurzame landbouw, het beschermen en ontwikkelen van natuur, behoud en versterken van kwaliteiten landschap, verbeteren en schoonhouden van milieu en de kwaliteit en kwantiteit van het (grond)water zijn op peil.
Daarnaast zijn vanuit de samenleving in de Omgevingsvisie vier urgente opgaven benoemd, namelijk:

  • Fryslân houdt de leefomgeving vitaal, leefbaar en bereikbaar;
  • Fryslân zet de energietransitie met kracht voort;
  • Fryslân wordt klimaat-adaptief ingericht;
  • Fryslân versterkt de biodiversiteit.

Deze opgaven zijn groot, onderling verbonden en ze raken de hele provincie. De opgaven vragen om een integrale en gezamenlijke aanpak en krijgen de komende jaren vorm en betekenis samen met onze partners in onze provincie.

Wat betekenen deze urgente opgaven?
Biodiversiteit is van groot belang voor gezonde bodems, schoon water, schone lucht, bestuivers voor voedselgewassen, natuurlijke weerstand tegen ziekten en plagen en veerkracht bij het opvangen van klimaatverandering. Kortom, de natuur is de basis van ons bestaan én onze economie. Als het niet goed gaat met onze biodiversiteit, dan heeft dat gevolgen voor ons welzijn en onze welvaart. Kunnen we straks nog voldoende gezond voedsel produceren? Is er nog natuur om de gevolgen van klimaatverandering te verzachten? Alle belang om ambities te formuleren die bijdragen aan een toekomstbestendig landelijk gebied.
Ten aanzien van de energietransitie is het doel om de uitstoot van broeikasgassen te verlagen en van fossiele brandstoffen af te gaan. Daarbij is aandacht voor deze duurzaamheidsdoelstellingen en ruimtegebruik.
Door verandering van het klimaat zien we een zeespiegelstijging en weersextremen die zorgen voor overlast en schade en bedreigen onze veiligheid. Vandaar dat dit een urgente opgave is. Het doel is om Fryslân klimaatbestendig in te richten en mee te laten bewegen met de veranderingen in het klimaat. Het leefbaar houden van de omgeving gaat onder meer over dat de leefomgeving bijdraagt aan de gezondheid van mensen en voor iedereen toegankelijk is. Een aantrekkelijk landschap en mooie natuur in de omgeving draagt hieraan bij.
Naast de urgente opgaven in de Omgevingsvisie is ook de stikstofaanpak urgent. Deze wordt komende jaren in Fryslân vormgegeven via het Fries Programma Landelijk Gebied (FPLG). Naast de aanpak van stikstof worden hierin de landelijke en provinciale doelen t.a.v. klimaat, water en natuur opgenomen. Essentie is dat landelijk de kwaliteit van de natuur moet worden verbeterd, het watersysteem robuuster en gezonder moet worden gemaakt en op weg naar een klimaatneutraal landelijk gebied.
Een forse inzet op natuurherstel en -behoud is ook nodig om zo ruimte te creëren voor duurzame economische en maatschappelijke ontwikkelingen. Daarnaast geldt dat Nederland zich op meerdere terreinen Europees en internationaal verplicht heeft aan diverse natuur-, water- en klimaatdoelstellingen. 
Dit alles moet gebeuren in samenhang met een toekomstbestendige ontwikkeling van de landbouw. Grote opgaven waar we de komende jaren mee aan de slag gaan.

3.1 Natuur

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

3.2 Landbouw

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Beleidsveld 3.1. Natuur

Wat wilden we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat wilden we bereiken?

Doelstelling beleidsveld 3.1.

Terug naar navigatie - Doelstelling beleidsveld 3.1.

Doelindicatoren

1. We willen de biodiversiteit herstellen en bevorderen.

  • De basiskwaliteit en samenhang van leefgebieden herstellen, zoals de realisatie en kwaliteitsverbetering van het Natuurnetwerk Nederland (NNN), Natura 2000 en de inzet van Natuurbeheer en  Agrarisch Natuurbeheer.
  • We willen de overlast van invasieve exoten verlagen.

2. We willen voorkomende soorten in stand houden en kwetsbare soorten beschermen en de schade door ganzen beperken.

  • Een ombuiging van de neerwaartse trend in een opwaartse trend van weidevogels.
  • Het duurzaam in stand houden van de internationaal beschermde ganzenpopulaties.
  • We willen de schade van overlast gevende soorten beperken, waaronder het jaarlijks verlagen van de vraatschade van met name winterganzen.

Doelindicatoren

Onderwerp Indicator Doelwaarde  Realisatie 2024
1. Herstel  en bevorderen van biodiversiteit In 2027 is het robuuste en samenhangende natuurnetwerk gerealiseerd.  vanaf 1-1-2022 betreft dit 750 ha verwerving/functiewijziging en 2000 ha inrichting. Zie voor toelichting paragraaf 9 grote projecten.  
Agrarisch natuur- en landschapsbeheer: Beheerde ha via de Subsidiestelsel Natuur en Landschap – onderdeel agrarisch natuurbeheer  29.626 ha t/m 2027  
Natuurbeheer: beheerde ha via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap – onderdeel natuurbeheer  68.300 ha t/m 2027   
Uitvoeren Bossenstrategie   538 ha bosuitbreiding
2795 ha bosrevitalisering
112 hectare uitbreiding landschapselementen
939 hectare revitalisering landschapselementen
 
2. Soorten Toename van het aantal broedparen grutto. 10.000 broedparen grutto in 2030  

Toelichting

Natuurbeheer

De grootste oppervlakten natuur waarvoor beheerders in aanmerking komen voor subsidie zit inmiddels al in de SNL. Verder toename zal met name moeten komen uit de nog te ontwikkelen natuur. Verwachting is dat vanwege de procedures van het omzetten van landbouwgrond in natuur het langer duurt om de nog te ontwikkelen natuur in de SNL onder te brengen. 

Toename aantal broedparen grutto:  2024: circa 8300 broedparen grutto

Nationale parken: Het nieuwe – landelijke – beleidsprogramma voor de Nationale Parken uitwerken voor de Nationale Parken Alde Feanen, Schiermonnikoog, Lauwersmeer (samen met de provincie Groningen) en Drents-Friese Wold (samen met de prov. Drenthe).

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Natura 2000: • opstellen van tien evaluaties (vier eilanden, Alde Feanen, Deelen, Wijnjeterperschar, Koningsdiep, Van Oordt's Mersken, Rottige Meenthe).

Beleid

G

Tijd

O

Tijd (toelichting)

In overleg met de natuurbeheerders en Wetterskip Fryslân is de planning voor het schrijven van de evaluaties aangepast. Het opstellen van de evaluaties is nu gepland direct voorafgaand aan het opstellen van het nieuwe beheerplan voor een gebied. Dan is de evaluatie altijd actueel. In tegenstelling tot wanneer in 2024 10 evaluaties worden gedaan. Dan zal voor sommige gebieden een update nodig zijn als later met het opstellen van een nieuw beheerplan wordt gestart. Ook wordt met de nieuwe planning de gevraagde inzet van natuurbeheerders en Wetterskip Fryslân meer gespreid en worden capaciteitsproblemen bij hen voorkomen. In 2024 zijn nu evaluaties opgesteld voor de vier Waddeneilanden. In 2025 start dan voor de vier Waddeneilanden het opstellen van de nieuwe beheerplannen. In 2025 worden ook de eerste vier evaluaties voor Natura 2000-gebieden op het vaste land opgesteld.

Geld

G

Natura 2000: • uitvoering geven aan de tien natuurdoelanalyses, o.a. aan de slag met de onderzoeken en verzamelen monitoringsgegevens en starten met uitvoeren van maatregelen.

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Natura 2000: • zorgdragen voor de uitvoering van de herstelmaatregelen in de Natura 2000 gebieden.

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Programma Natuur: uitvoeren van de maatregelen in de SPUK Programma Natuur. Zie voor toelichting paragraaf 9 Grote projecten.

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Natuurkwaliteit: uitvoering geven aan Grip op Kwaliteit.

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Biodiversiteitsprogramma: opstellen biodiversiteitsprogramma, afhankelijk van besluitvorming door PS over het vervolg.

Beleid

O

Beleid (toelichting)

In 2024 zijn door de interim manager verkennende gesprekken gevoerd over het vervolg op het herstelprogramma biodiversiteit na 2025. Al deze gesprekken wijzen uit dat het aansluiten op de landelijke Agenda Natuurinclusief kansrijk is. Begin 2025 wordt een plan van aanpak hiervoor aan de Stuurgroep, GS en PS voorgelegd. 

Tijd

G

Geld

G

Natuur inclusieve samenleving: opstellen Agenda natuurinclusief, afhankelijk van besluitvorming door PS over het vervolg

Beleid

O

Beleid (toelichting)

Het herstelprogramma biodiversiteit wordt afgerond in 2025.

Als vervolg op het programma wordt een  verkenning uitgevoerd naar de realisatie van een Fryske netwerkorganisatie biodiversiteit welke aansluit op opgaven van de nationale Agenda Natuurinclusief 2.0.

Tijd

O

Tijd (toelichting)

Herstelprogramma biodiversiteit zal worden afgerond in 2025

Geld

G

Pesticiden: uitvoeren van het pesticidenbeleid, dat is vastgesteld door PS voorjaar 2023.

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Uitvoeren van actieplan beleidsnota invasieve exoten.

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Uitvoering geven aan het nieuw Fries ganzenbeleid.

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Uitvoeren van het weidevogelbeleid op basis van de weidevogelnota en gruttoaanvalsplan.

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Uitvoeren van de subsidieregeling wolf.

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Resultaat indicatoren

Terug naar navigatie - Resultaat indicatoren
Onderwerp Indicator Doelwaarde 2024 Realisatie 2024
1. Herstel en bevorderen biodiversiteit

Agrarisch natuur- en landschapsbeheer: Beheerde ha via de Subsidiestelsel Natuur en Landschap – onderdeel agrarisch natuurbeheer (cumulatief)

(Totaal (29.626 ha t/m 2027) 

23.280 ha 26.220 ha
Natuurbeheer: beheerde ha via het Subsidiestelsel Natuur en Landschap – onderdeel natuurbeheer (68.300 ha t/m 2027) (cumulatief) 67.000 ha 66.787 ha
Uitvoeren bossenstrategie 30 ha bosuitbreiding  0 ha
150 ha bosrevitalisering 50 ha
10 ha uitbreiding landschapselementen 5 ha
40 ha revitalisering landschapselementen  20 ha
2. Biodiversiteit Toename van het aantal broedparen grutto (10.000 broedparen grutto in 2030) (cumulatief).   8.300 paar
Terug naar navigatie - Toelichting r.i.

Toelichting

Natuurbeheer
In 2024 is 66.787 ha natuur beheerd via het Subsidie stelsel Natuur en Landschap – onderdeel natuurbeheer. Ten opzichte van 2023 is er 117 ha natuur extra in beheer gekomen. Naast deze ha had de provincie Fryslân in 2024 436 ha natuur in eigendom om te verkopen aan een natuurbeheerder. Een deel daarvan is verkocht en wordt (vanaf 2025) via het Subsidie stelsel Natuur en Landschap beheerd. Nog niet verkochte gronden worden tijdelijk verpacht en beheerd door It Fryske Gea en Staatsbosbeheer.

Bossenstrategie
Met het afronden van het NNN, Programma Natuur en POP-gelden maken we vordering, maar hebben we de gestelde resultaten nog niet behaald. Met het FPLG-maatregelpakket 'Bomen en bos' beogen we in 2025 een versnelling te maken. Daarnaast wordt  samen met het Rijk gekeken naar een eenduidige manier van monitoren. 

Wat heeft het gekost?

Terug naar navigatie - Wat heeft het gekost?
Exploitatie - Bedragen x € 1.000 Realisatie 2023 Begroting 2024 na wijziging Rekening 2024 Saldo begroting en rekening
Totaal lasten 86.306 106.757 105.204 1.554
Totaal baten 21.426 30.177 30.124 53
Saldo van lasten en baten 64.880 76.580 75.080 1.500

Uitgebreide financiële tabel

Terug naar navigatie - Uitgebreide financiële tabel
Exploitatie - Bedragen x € 1.000 Onderwerp omschrijving Realisatie 2023 Begroting 2024 na wijziging Rekening 2024 Saldo begroting en rekening
Lasten
Herstel en bevorderen van de biodiversiteit 9.370 9.361 9.309 52
Soorten in stand houden en de schade beperken 32 36 16 20
Natuur overig 1.584 1.649 1.637 12
Structurele budgetten 10.986 11.047 10.962 85
Herstel en bevorderen van de biodiversiteit 4.156 2.191 2.019 171
Soorten in stand houden en de schade beperken 47595 400 408 -8
Natuur overig 240 673 258 415
Tijdelijke budgetten 4.444 3.263 2.685 578
Herstel en bevorderen van de biodiversiteit 41.655 43.434 39.794 3.640
Soorten in stand houden en de schade beperken 14.436 22.016 25.021 -3.005
Natuur overig 2.564 2.550 2.714 -164
Reserves 58.655 68.000 67.529 471
Herstel en bevorderen van de biodiversiteit 9.541 18.531 18.741 -210
Soorten in stand houden en de schade beperken 0 217 618 -402
Natuur overig 2.681 5.700 4.668 1.032
Overlopende passiva 12.221 24.448 24.028 420
Totaal lasten 86.306 106.757 105.204 1.554
Baten
Herstel en bevorderen van de biodiversiteit 61 131 136 -5
Natuur overig 0 200 183 17
Tijdelijke budgetten 61 331 319 12
Herstel en bevorderen van de biodiversiteit 8.685 5.398 5.305 93
Soorten in stand houden en de schade beperken 458 0 472 -472
Reserves 9.143 5.398 5.777 -379
Herstel en bevorderen van de biodiversiteit 9.541 18.531 18.741 -210
Soorten in stand houden en de schade beperken 0 217 618 -402
Natuur overig 2.681 5.700 4.668 1.032
Overlopende passiva 12.221 24.448 24.028 420
Totaal baten 21.426 30.177 30.124 53
Saldo van lasten en baten 64.880 76.580 75.080 1.500
Mutatie reserves -4.383 -12.954 -12.104 -850
Mutatie tijdelijke budgetten -1.884 -63 265 -328
Resultaat van lasten en baten 58.612 63.563 63.240 323
Terug naar navigatie - Toelichting f.t.

Toelichting
Per saldo is er een positief resultaat van € 323.000,-  op dit beleidsveld.

Tijdelijke budgetten
De lagere last € 578.000,- en een lagere inkomst € 12.000,- leidt tot een positief saldo van € 566.000,-. 

Er is een onderbesteding Procesmiddelen Nationaal Park (NP) Lauwersmeer € 92.100,-. De provincie werkt samen met een aantal partijen in het NP. De stuurgroep Lauwersmeer heeft zich in 2024 gefocust op een advies over een programmatische aanpak over de opgaven in en rond het Lauwersmeergebied. De bestuurlijke besluitvorming hieromtrent duurt langer dan voorzien was. De resterende middelen blijven voor 2025 beschikbaar, dan zal de focus van de stuurgroep liggen op het opstellen van een plan van aanpak waar de besteding van de middelen een onderdeel van zal zijn. 

De overbesteding van € 195.000,- binnen het Herstelprogramma Biodiversiteit is ontstaan door een onjuiste inschatting van de betalingen, waardoor opdrachten eerder zijn betaald dan verwacht. De betalingen zijn onderdeel van het Jaarplan 2024. De overbesteding wordt verrekend met de beschikbare middelen in 2025.

Er is een onderbesteding bij de post rente en aflossing convenants lening Groenfonds. De jaarlijkse aflossing en rentelast van de gehele periode van deze lening was een vast jaarlijks bedrag van € 1,3 mln. Mede door de variabele rente (vanaf 1998) was er nog een verplichting in 2024. Bij het autorisatiemoment in december zijn hier middelen voor beschikbaar gesteld. Bij de definitieve vaststelling in december 2024 hebben we een bedrag  van € 206.000,- terug ontvangen van het Groenfonds, deze middelen vallen dan ook weer vrij.  

Verder is er een onderbesteding op de lumpsum bijdrage voor de Regiodeal (€ 323.000,-), waarvan de regiokassiers hebben aangegeven dat ze alleen de middelen kunnen innen van de projecten die in het betreffende jaar zijn gestart. De resterende middelen die nog niet zijn besteed schuiven door naar 2025 en blijven beschikbaar als cofinanciering.

Reserves
Voor 2024 is een budget van € 68 mln. geraamd voor het Natuurpact bestaande uit de reserves Aankoop natuurterreinen en Natuurpact, daarnaast zijn er ook structurele middelen beschikbaar. Per saldo is er sprake van een overbesteding van circa € 1,3 miljoen over het gehele Natuurpact in 2024. Dit komt voort uit verschillende onder- en overbestedingen op budgetten die gekoppeld zijn aan de twee reserves.

Er is een onderbesteding van € 0,5 mln. bij de ontwikkelopgave. Dit is een saldo van verschillende onderdelen. Door heroverweging van de personele inzet voor Natuer mei de Mienskip en de strategische grondnota is minder besteed dan begroot. Aan rentetoerekening aan het Investeringskrediet Grond en verwerving grond door functieverandering is meer besteed dan begroot. Daarnaast is er onderbesteding van € 1,6 mln. bij het onderdeel N2000.  Dit wordt grotendeels veroorzaakt doordat leveranciers, waaronder terreinbeherende organisaties, opdrachten hebben gekregen waarbij de besteding in 2024 werd verwacht. Voor verschillende onderdelen zijn de werkzaamheden niet in 2024 uitgevoerd waardoor deze kosten ook niet betrekking hebben op dat jaar. Dit is mede het gevolg van slechte weersomstandigheden waardoor de uitvoering van de maatregelen is vertraagd.

Hier tegenover staat een overbesteding van € 3 mln. binnen het soortenbeleid voor ganzen. Naast een eerdere extra claim van € 5 mln. over 2023, die al wel in de raming was meegenomen, is er een aanzienlijke stijging in 2024 dat leidt tot een verdere toename van de uitgaven. Verder zijn er door de verkoop van natuurgrond extra middelen ontvangen. De werkelijke verkoopprijs is hoger dan de boekwaarde wat een positief resultaat oplevert voor het Natuurpact van € 1,8 mln. 

Op het onderdeel De Nieuwe Afsluitdijk - Vismigratierivier (VMR) is een onderbesteding van € 1,9 mln. doordat dit project vertraging heeft opgelopen. Bij de Berap is hierop geanticipeerd. Daarnaast zijn er nog twee omstandigheden die ertoe leiden dat er  alsnog sprake is van onderbesteding wat oploopt tot € 1 mln. Het proces om te komen tot een definitief ontwerp, passend binnen de gestelde kaders voor VMR deelgebied VI, kost meer tijd dan oorspronkelijk voorzien. Daarnaast beperkte het stormseizoen de werkzaamheden. Tot slot is op dit project € 888.500,- aan kosten geboekt op de overlopende passiva omdat een deel van deze Rijksmiddelen via een Specifieke Uitkering (SPUK) is ontvangen, zie ook de laatste alinea van toelichting.

Overlopende passiva (OP)
Per saldo is er een onderbesteding van € 0,4 mln.  Dit betreft verschillende onder- en overbestedingen van onderstaande posten. 

Voor de regievoering ontwikkeling en ondersteuning van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) is er via de Specifieke Uitkering (SPUK) Indirecte Uitvoeringskosten een bedrag van € 5,2 mln. beschikbaar gesteld voor 2024. Mede door de ontwikkelingen van het stopzetten van het transitiefonds zijn niet alle middelen ingezet en is er een onderbesteding van € 531.700,-. In 2024 zijn er Rijksmiddelen ontvangen via een SPUK voor de uitvoering Regeling Provinciale Maatregelen Landelijk gebied (Rpml). Voor de aanvraag en organisatie van deze SPUK zijn de Rijksmiddelen uit de Indirecte Uitvoeringskosten ingezet. Dit heeft ertoe geleid dat er nog geen bestedingen zijn gedaan voor de Rpml, wat resulteert in een onderbesteding van € 500.000,-.

Gedurende het jaar is gebleken dat voor het project LIFE All4Biodiversity een aantal onderdelen niet uitvoerbaar zijn waardoor deze kosten niet bij de provincie in rekening zijn gebracht. Dit heeft geleid tot een onderbesteding van € 104.000,-. De projectorganisatie is in gesprek om binnen de doelstelling van de subsidie daarvoor andere onderdelen aan te dragen zodat we de ontvangen middelen nog steeds kunnen inzetten voor dit project. Op het project LIFE Grassbirds is er een onderbesteding van € 544.100,-. Dit wordt veroorzaakt doordat het vestigen van de kwalitatieve verplichting (KV) van It Fryske Gea niet in 2024 heeft plaatsgevonden, maar is doorgeschoven naar begin 2025. Doordat er kadastrale percelen moesten worden opgesplitst was een nieuwe taxatie nodig, dit kostte meer tijd kost waardoor het niet haalbaar was om de KV nog in 2024 te vestigen. De aangepaste verleningsbeschikking is op 19 december 2024 in GS vastgesteld.

Er is een overbesteding van € 888.500,- op de SPUK Natuur ecologisch impulspakket Vismigratierivier. Bij de Berap 2024 was rekening gehouden met een bijdrage van het ministerie van LVVN van € 850.000,-, echter was dit niet als een bijdrage via een SPUK voorzien. Daarom was in de begroting geen rekening  gehouden met dit bedrag bij de overlopende passiva maar bij de reserve. 

Beleidsveld 3.2. Landbouw

Wat wilden we bereiken?

Terug naar navigatie - Wat wilden we bereiken?

Doelstelling beleidsveld 3.2.

Terug naar navigatie - Doelstelling beleidsveld 3.2.
  1. Werken aan een toekomstbestendige landbouw , met een rijke natuur
  2. Optimaal inzetten van de niet-grondgebonden instrumenten van het  GLB in de vorm van de regeling Europese landbouwsubsidies provincie Fryslân 2023-2027 

Doelindicatoren

Ambitie Indicator Doelwaarde 2024 Realisatie
Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) Aantal openstellingen. Optimale inzet van de niet-grondgebonden instrumenten van het GLB via de regeling Europese landbouwsubsidies provincie Fryslân 2023-2027

In 2024 vier openstellingen  in het kader van het niet-grondgebonden deel van het GLB; t/m 2027 in totaal zeven.

 

Landbouwgrond zoveel mogelijk behouden voor de sector

Nieuw geformuleerd beleid t.a.v. het zoveel mogelijk behouden van landbouwgrond.

  • Een visie op het behoud van landbouwgrond en het principe "Water en Bodem Sturend" in Fryslân in het nieuwe landbouwbeleid (najaar '24) .
  • Een afwegingskader   functieverandering landbouwgrond, landend in de nieuwe POVI en Omgevingsverordening (2025) 
 

Landbouw en natuur versterken elkaar.

  1. Aantrekkelijke vergoedingen voor natuurbeheer en natuurdoelen (zoals ANLb, weidevogels) motiveren boeren om deel te nemen. 
  2. Een visie op de het behoud van landbouwgrond en het principe "Water en Bodem Sturend" in Fryslân in het nieuwe landbouwbeleid (najaar '24) .
  1. /2. Het in 2024/begin 2025 (mede) opgesteld hebben van een plan, in overleg met de stakeholders, voor goede besteding van de extra ANB-gelden uit het hoofdlijnenakkoord.
 

Kringlopen van mest, mineralen en grondstoffen zoveel mogelijk sluiten, inclusief die uit menselijke plas en poep.

Een heldere beleidsvisie die aangeeft wat nodig is om kringlopen zoveel mogelijk te sluiten, mogelijk ook in noordelijk verband, ondersteund door wetenschappelijk inzicht.

  • Opstellen van een beleidsvisie.
  • Opstellen en uitvoeren van een actieplan om de afschaffing van de derogatie zo goed mogelijk op te vangen (2024-2025).
 

Toelichting

In 2024 zijn vijf openstellingen (inclusief LEADER ) gedaan waardoor de doelwaarde voor 2024 is gehaald en de doelwaarde van 2027 vooralsnog ook op schema ligt. 

Uitvoering geven aan de prioritaire actiepunten van de landbouwagenda.

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Uitvoering geven aan de Regio Deal Natuurinclusieve Landbouw .

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

We doen in 2024 vier openstellingen in het kader van het niet-grondgebonden deel van het GLB.

Beleid

G

Tijd

G

Geld

G

Resultaat indicatoren

Terug naar navigatie - Resultaat indicatoren
  1. Werken aan een toekomstbestendige landbouw , met een rijke natuur
  2. Optimaal inzetten van de niet-grondgebonden instrumenten van het  GLB in de vorm van de regeling Europese landbouwsubsidies provincie Fryslân 2023-2027 

Doelindicatoren

Ambitie Indicator Doelwaarde 2024 Realisatie
Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) Aantal openstellingen. Optimale inzet van de niet-grondgebonden instrumenten van het GLB via de regeling Europese landbouwsubsidies provincie Fryslân 2023-2027

In 2024 vier openstellingen  in het kader van het niet-grondgebonden deel van het GLB; t/m 2027 in totaal zeven.

In 2024 zijn vijf openstellingen gerealiseerd.

Landbouwgrond zoveel mogelijk behouden voor de sector

Nieuw geformuleerd beleid t.a.v. het zoveel mogelijk behouden van landbouwgrond.

  • Een visie op de het behoud van landbouwgrond en het principe "Water en Bodem Sturend" in Fryslân in het nieuwe landbouwbeleid (najaar '24) .
  • Een afwegingskader   functieverandering landbouwgrond, landend in de nieuwe POVI en Omgevingsverordening (2025?) 

De Beleidsbrief Landbouw Fryslân 2025-2030  bevat een aanzet tot een visie en afwegingskader maar deze zijn nog niet compleet. Verdere concretisering zal plaatsvinden in '25 en verder, in het kader van de Landbouwagenda en nieuwe POVI.  

Landbouw en natuur versterken elkaar.

  1. Aantrekkelijke vergoedingen voor natuurbeheer en natuurdoelen (zoals ANLb, weidevogels) motiveren boeren om deel te nemen. 
  2. Een visie op de het behoud van landbouwgrond en het principe "Water en Bodem Sturend" in Fryslân in het nieuwe landbouwbeleid (najaar '24) .
  1. /2. Het in 2024/begin 2025 (mede) opgesteld hebben van een plan, in overleg met de stakeholders, voor goede besteding van de extra ANLb-gelden uit het hoofdlijnenakkoord.
  1. /2. De Beleidsbrief Landbouw Fryslân 2025-2030  bevat een aanzet tot een visie.   Verdere concretisering van deze visie en goede besteding van de ANLb-gelden zal plaatsvinden in '25 en verder, in het kader van Landbouwagenda en nieuwe POVI.  

Kringlopen van mest, mineralen en grondstoffen zoveel mogelijk sluiten, inclusief die uit menselijke plas en poep.

Een heldere beleidsvisie die aangeeft wat nodig is om kringlopen zoveel mogelijk te sluiten, mogelijk ook in noordelijk verband, ondersteund door wetenschappelijk inzicht.

  • Opstellen van een beleidsvisie.
  • Opstellen en uitvoeren van een actieplan om de afschaffing van de derogatie zo goed mogelijk op te vangen (2024-2025).

De Beleidsbrief Landbouw Fryslân 2025-2030 bevat een visie op kringlopen.  Het actieplan derogatie ("propositie") is vastgesteld in het bestuurlijk Noordelijk Overleg Landelijk Gebied (NOLG).

Terug naar navigatie - Toelichting r.i.

Toelichting

In 2024 zijn vijf openstellingen gedaan in het kader van het niet-grondgebonden deel van het GLB: 
- Productieve investeringen (januari-februari)
- Niet productieve investeringen niet-landbouwbedrijven (april-juli) 
- EIP (innovatie) (mei-augustus) 
- Planvorming integrale gebiedsontwikkeling (december '24 - april '25)
- LEADER (februari '24 - oktober '27)

Wat heeft het gekost?

Terug naar navigatie - Wat heeft het gekost?
Exploitatie - Bedragen x € 1.000 Realisatie 2023 Begroting 2024 na wijziging Rekening 2024 Saldo begroting en rekening
Totaal lasten 3.486 2.446 4.310 -1.864
Totaal baten 1.843 465 419 45
Saldo van lasten en baten 1.643 1.981 3.891 -1.910

Uitgebreide financiële tabel

Terug naar navigatie - Uitgebreide financiële tabel
Exploitatie - Bedragen x € 1.000 Onderwerp omschrijving Realisatie 2023 Begroting 2024 na wijziging Rekening 2024 Saldo begroting en rekening
Lasten
Landbouw/Natuurinclusieve landbouw 1.685 1.156 1.158 -1
Tijdelijke budgetten 1.685 1.156 1.158 -1
Landbouw/Natuurinclusieve landbouw 1.294 1.168 2.140 -972
Landbouw overig 413 -269 823 -1.092
Reserves 1.707 899 2.962 -2.064
Landbouw/Natuurinclusieve landbouw 0 55 82 -28
Landbouw overig 95 336 108 228
Overlopende passiva 95 391 190 201
Totaal lasten 3.486 2.446 4.310 -1.864
Baten
Landbouw/Natuurinclusieve landbouw 6 62 92 -30
Tijdelijke budgetten 6 62 92 -30
Landbouw overig 1.743 12 137 -125
Reserves 1.743 12 137 -125
Landbouw/Natuurinclusieve landbouw 0 55 82 -28
Landbouw overig 95 336 108 228
Overlopende passiva 95 391 190 201
Totaal baten 1.843 465 419 45
Saldo van lasten en baten 1.643 1.981 3.891 -1.910
Mutatie reserves -524 -1.778 -3.717 1.939
Mutatie tijdelijke budgetten -1.741 -95 -117 23
Resultaat van lasten en baten -621 108 57 52
Terug naar navigatie - Toelichting

Toelichting

Per saldo is er een positief resultaat van € 52.000,- op dit beleidsveld. Dit is als volgt te verklaren: 

Reserves
De overbesteding betreft de POP3 maatregel 2 fysieke investeringen (€ 0,9 mln.). De overbesteding op landbouw algemeen betreft het overcommitteren die op POP3 is toegestaan (€ 1,6 mln.). De declaraties van het RVO op de verschillende maatregelen zijn hoger in 2024 dan verwacht. De hogere bate betreft de hogere dan begrote ontvangst van middelen voor uitvoeringskosten POP3 € 16.300.-. De mutatie reserves betreft het naar voren halen van deze cofinanciering op de POP3 maatregelen. 

Overlopende passiva
De onderbesteding (€ 201.000,-) wordt met name veroorzaak door Programma Natuurinclusieve Landbouw (NIL) Friese Kleiweide. Dit wordt veroorzaakt door het aflopen van de Regiodeal NIL (uitvoering in Noordelijk verband, met provincie Groningen als kassier). De resterende middelen in de laatste fase van deze regiodeal hebben we zo veel als mogelijk aangesproken om deze optimaal te benutten. Dit heeft ertoe geleid dat we met de Regiodeal NIL middelen kunnen voorzien in dekking voor het opzetten van een nieuw programma dat vanaf 2025 gaat lopen. 

Wat heeft het programma gekost?

Terug naar navigatie - Wat heeft het programma gekost?
Exploitatie - Bedragen x € 1.000 Realisatie 2023 Begroting 2024 na wijziging Rekening 2024 Saldo begroting en rekening
Lasten
Beleidsveld 3.1 Natuur 86.306 106.757 105.204 1.554
Beleidsveld 3.2 Landbouw 3.486 2.446 4.310 -1.864
Totaal lasten 89.792 109.203 109.514 -311
Baten
Beleidsveld 3.1 Natuur 21.426 30.177 30.124 53
Beleidsveld 3.2 Landbouw 1.843 465 419 45
Totaal baten 23.269 30.642 30.543 99
Saldo van lasten en baten 66.523 78.561 78.971 -409
Mutatie reserves -4.907 -14.732 -15.821 1.089
Mutatie tijdelijke budgetten -3.625 -158 147 -305
Resultaat van lasten en baten 57.991 63.672 63.297 375

Toelichting

De toelichting op de grootste afwijkingen staat bij de afzonderlijke beleidsvelden.

Investeringen

Terug naar navigatie - Investeringen
Bedragen x € 1.000 Stand per 1-1-2024 uitgaven bijdragen derden Stand per 31-12-2024
Onderhanden werken 37.991 13.096 7.550 43.536
Opgeleverde werken 0 0 0 0
Afgerekende werken 0 0 0 0
Totaal 37.991 13.096 7.550 43.536

Toelichting

Onder de post onderhanden werk is de voorraad Investeringskrediet Grond (IKG) natuur opgenomen. De aan- en verkopen zijn gronden binnen de internationale - en provinciale opgave en ruil- en restgronden. 

Zie verder bijlage 6. Onderhanden en opgeleverde investeringen

Balanspost reserves

Terug naar navigatie - Balanspost reserves
Bedragen x € 1.000 Stand per 1-1-2024 toevoeging onttrekking Stand per 31-12-2024
R. Aankoop natuurterreinen (fase 1) 4.490 806 0 5.297
R. De Nieuwe Afsluitdijk 17.009 2.393 5.208 14.194
R. Natuurpact 2014 42.226 5.313 13.718 33.821
R. Reserve verstrekte subsidies 1.391 0 254 1.138
Totaal 65.117 8.512 19.180 54.449

Toelichting

Reserve Aankoop natuurterreinen (fase 1) prov. opgave
Deze reserve is gevormd om benodigde middelen voor aankopen natuurterreinen fase 1 ter beschikking te kunnen stellen. Het betreft de provinciale opgave en gaat dus niet om de wettelijke opgave.

Reserve DNA De nieuwe afsluitdijk
In het kader van het samenwerkingsverband van de provincies Fryslân, Noord-Holland en de gemeenten Hollands Kroon, Harlingen en Súdwest-Fryslân is deze reserve voor het programma DNA gevormd. De provincie Fryslân is penvoerder van het programma.

Reserve Natuurpact 2014
Deze reserve is gevormd voor rijksmiddelen en bestedingen voor de uitvoering van het programma Natuurpact.

Reserve verstrekte subsidies
Deze reserve is gevormd in verband met de subsidielastneming van subsidies boven het drempelbedrag van € 900.000 en betreft de volgende projecten: Wij en Wadvogels, Zuivelhoeve Schiermonnikoog. 

Balanspost voorzieningen

Terug naar navigatie - Balanspost voorzieningen
Bedragen x € 1.000 Stand per 1-1-2024 toevoeging aanwending Stand per 31-12-2024
A121 V. Risicovoorziening grondaankopen 745 1.013 259 1.499
Totaal 745 1.013 259 1.499

Toelichting

Voorziening Risicovoorziening grondaankopen
Deze voorziening dekt het risico van verlies-dragende grondtransacties natuur. Als de marktwaarde van de grond lager is dan de boekwaarde wordt de voorziening gevormd ten laste van de Natuurpactmiddelen.  

Balanspost overlopende passiva

Terug naar navigatie - Balanspost overlopende passiva
Bedragen x € 1.000 Stand per 1-1-2024 toevoeging aanwending Stand per 31-12-2024
OP Bodemleernetwerk Noordelijke kleischil 55 0 55 0
OP Life Alde Feanen N2000 voorbereiding 790 0 790 0
OP Life19/IP/DL00004 Grassbird Habbitats 0 0 0
OP Life19/IP/NL000011 All 4 Biodiversity 84 0 84 0
OP Nog af te sluiten weidevogelcompensatie 1.473 54 1 1.526
OP NP 21 POP3 Fluessen en Morra 0 0 0
OP P29C POP3 Subsidie kavelruil 0 0 0
OP POP3 Groote Wielen 01396 KRW doelen 2022 0 0 0
OP POP3 SNN 01255 Beekdal Linde+Drogehamstermiede 0 0 0
OP Programma NIL Friese Kleiweide 234 98 108 225
OP SPUK C75B Regiodeal ZuidOost Friesland 572 0 293 278
OP SPUK E87 Beekherstel Linde fase 2 848 286 562
OP SPUK J117 en J117B versnel natuurincl isoleren 2.110 2.661 618 4.152
OP SPUK L12 Experiment strorijke stalmest 0 0
OP SPUK L16 PN Programma Natuur 32.783 0 14.297 18.486
OP SPUK L24 Voorbereiding NPLG 341 0 341
OP SPUK L25 Versnellingsvoorstellen 22.794 0 34 22.759
OP SPUK L25B Gelijkw pos boeren in gebiedsproces 2.663 0 263 2.401
OP SPUK L29 Capaciteit natuurmonitoring 116 0 116 0
OP SPUK L32 Piekbelasting 430 107 323
OP SPUK L33 PN Programma Natuur 2e fase 28.780 33 28.747
OP SPUK L34 Indirecte uitvoeringskst NPLG 2024 5.225 4.668 557
OP SPUK L35 Rpml gebiedsproces en maatregelen 107.492 0 107.492
OP SPUK L37 PAS-melders 7.800 0 7.800
OP SPUK L40 Natuur-ecolog impulspakket VMR 2024-25 1.417 889 528
OP SPUK L8 prov aank veehouderijen nabij natuurgeb 4.886 114 0 5.000
OP Weidevogelcompensatie 2.426 0 239 2.187
Totaal 70.985 155.260 22.880 203.365

Toelichting

OP Bodemleernetwerk Noordelijke kleischil
De OP is ingericht voor het project Leernetwerk Bodem, dit is de uitkomst van het gebiedsproces als onderdeel van de Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw in de Noordelijke Kleischil. De subsidie is toegekend vanuit de Regiodeal Noordoost Fryslân.

OP Life Alde Feanen
De OP is ingericht voor de kasstromen van het project LIFE Alde Feanen N2000. 

OP Life19/IP/DL00004 Grassbird Habbitats
De OP is ingericht voor de kasstromen van het project LIFE Grassbirds. Project is opgestart in 2021 en loopt tien jaar.

OP Life19/IP/NL000011 All4Biodiversity
De OP is ingericht voor de kasstromen van het project LIFE All4biodiversity. Project is opgestart in 2021 en loopt zes jaar.

OP Nog af te sluiten weidevogelcompensatie
De OP is ingericht voor middelen afkomstig van projecten, Vermillion en gemeenten voor compensatie m.b.t. aangaan langdurige beheercontracten, deze middelen worden ingezet voor weidevogelcompensatie.

OP NP POP3  Fluessen Morra
De OP is ingericht voor de POP3 middelen voor het project  Fluessen Morra. 

OP P29C POP3 Subsidie kavelruil
De OP is ingericht voor de POP3 middelen voor het project  kavelruil. 

OP POP3 Groote Wielen 01396  KRW doelen 
De OP is ingericht voor de POP3 middelen voor het project  Groote Wielen.

OP Programma NIL Friese Kleiweide
De OP is ingericht vanuit de Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw voor compensatie in relatie tot experiment strorijke stalmest.

OP SPUK L05B Regiodeal ZuidOost Friesland
De OP is ingericht om het door het rijk gefinancierde deel, € 15 mln., van de door de provincie uitgevoerde onderdelen van de Regio Deal Zuidoost Friesland te verantwoorden.

OP SPUK E87 Beekherstel Linde fase 2
De OP is ingericht voor de  regeling stimuleren maatregelen tweede fase Deltaprogramma zoetwater. 

OP SPUK J117 en J117B versnel natuur inclusief isoleren
De OP is ingericht voor de bijdragen aan  gemeenten  ten behoeve van activiteiten die gericht zijn op het voorbereiden, opstellen, implementeren, uitvoeren of monitoren van soortenmanagementplannen (SHP) op een manier bijdraagt aan een doelmatige versnelling van de isolatie van gebouwen. Daarnaast kunnen de middelen ingezet worden voor advisering, beoordelen van aanvragen van vergunningen en ontheffingen  op dit gebied en voor het realiseren en financieren van alternatieve  verblijfplaatsen ter bescherming van beschermde diersoorten. 

OP SPUK L12 experiment strorijke stalmest
De OP is ingericht voor de specifiek uitkering experiment strorijke stalmest. In 2023 is de eindverantwoording verstuurd. 

OP SPUK L16 PN Programma Natuur
De OP is ingericht voor het uitvoeren van de maatregelingen vallend onder de regeling programma Natuur.

OP SPUK L24 Voorbereiding NPLG
De OP is ingericht voor de specifieke uitkering in verband met de regievoering ontwikkeling en ondersteuning van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). De middelen zijn beschikbaar tot 2024. 

OP SPUK L25 Versnellingsvoorstellen
De OP is ingericht als voorloper van het provinciale gebiedsprogramma en is bedoeld om bij te dragen aan de doelen op het gebied van versterking van de natuur, waterkwaliteit en klimaatopgave. 

OP SPUK L25B Gelijkwaardige positie boeren in gebiedsproces
De OP is ingericht als voorloper van het provinciale gebiedsprogramma en is bedoeld om bij te dragen aan de doelen op het gebied van versterking van de natuur, waterkwaliteit en klimaatopgave.  De aanvraag en verantwoording van deze SPUK ligt bij de provincie Groningen. 

OP SPUK L29 Capaciteit natuur monitoring
De OP is ingericht voor provinciale ondersteuning in het uitvoeren van de businesscase VHR, natuur monitoring in de vorm van meedenken en uitwerken van methodieken. 

OP SPUK L32 Piekbelasting
De OP is ingericht  voor de uitvoering aanpak piekbelasting om regionale uitvoeringsteams te vormen, bezetten en/of te ondersteunen.

OP SPUK L33 PN Programma Natuur 2e fase
De OP is ingericht voor het uitvoeren van de maatregelingen vallend onder de regeling programma Natuur.

OP SPUK L34 Voorbereiding NPLG
De OP is ingericht voor de specifieke uitkering in verband met de regievoering ontwikkeling en ondersteuning van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). De middelen zijn  beschikbaar tot 2025. 

OP SPUK L35 Rpml gebiedsproces en maatregelen
De OP is ingericht voor de specifieke uitkering in verband met de uitvoering van het provinciale maatregelpakket landelijk gebied. 

OP SPUK L37 PAS-melders
De OP is ingericht voor de specifieke uitkering in verband met de  uitvoering van maatregelen die met voldoende zekerheid een oplossing bieden voor gemelde PAS-projecten .

OP SPUK L40 Natuur ecologisch impulspakket VMR 2024-25 
De OP is ingericht voor de eenmalige specifieke uitkering voor de provincie Fryslân voor de aanvullende maatregelen die aangelegd worden ter bevordering van een meer natuurlijke Zoet-Zout verbinding zijnde de Vismigratierivier Afsluitdijk (VMR). 

OP SPUK L8 provinciale aankoop veehouderijen nabij natuurgebieden
De OP is ingericht voor de regeling provinciale aankoop veehouderijen nabij natuurgebieden.

OP Weidevogelcompensatie
De OP is opgericht om meerjarige contracten te kunnen financieren.